Wanneer ik in gesprek ben met cliënten over een gezond voedingspatroon, komt – bijna standaard – ook het gebruik van tussendoortjes aan de orde. In negen van de tien gevallen krijg ik dan een vraag in de trant van: ‘Maar ontbijtkoek is wel een gezond tussendoortje, toch?!’. Helaas voor velen luidt het antwoord op deze vraag: nee. In deze blog leg ik je uit waarom.
Voor de meeste mensen zal er geen twijfel bestaan over de vraag of tussendoortjes zoals chips, snoep, chocolade en gebak gezond zijn of niet. In principe weet bijna iedereen wel dat deze producten niet gezond zijn en dat het dus beter is om ze zoveel mogelijk te laten staan. Of we ons hier ook altijd aan houden is natuurlijk een tweede. Voor de een zal dit waarschijnlijk lastiger zijn dan voor de ander.
Maar hoe zit dat nu met bijvoorbeeld een product als ontbijtkoek? Dit blijkt voor velen een stuk lastiger in te schatten. Sterker nog: een overgrote meerderheid van de mensen die ik op mijn spreekuur ontvang lijkt er zelfs heilig van overtuigd te zijn dat ontbijtkoek een super gezond tussendoortje is! Maar niets is minder waar …
Laten we beginnen met het kijken naar de ingrediënten waar ontbijtkoek van wordt gemaakt. Stel: we nemen de naturel ontbijtkoek van Peijnenburg. Op het etiket kan je lezen dat de ontbijtkoek wordt gemaakt op basis van de volgende ingrediënten: glucose-fructosestroop, ROGGEbloem 38%, specerijen, shea olie, rijsmiddelen (natriumwaterstofcarbonaat, dinatriumdifosfaat), natuurlijk aroma.
Bij het lezen van een etiket is het belangrijk om in je achterhoofd te houden dat de ingrediënten altijd genoemd worden op volgorde van hoeveelheid. Anders gezegd: het ingrediënt waar het meeste van in zit wordt als eerste genoemd, dan degene waar daarna het meeste van is gebruikt, enzovoort. Het ingrediënt waar het minste van is gebruikt, staat dus helemaal achteraan in het rijtje.
Nu je de basis snapt van hoe je een etiket moet lezen, is het goed om verder op de ingrediënten in te zoomen. Want: wat staat er nu precies?
Het eerste ingrediënt dat wordt genoemd is glucose-fructosestroop. Kort gezegd is dit een andere naam voor suiker, hetzij een vloeibare variant hiervan (net zoals honing).
Roggebloem is fijngemalen meel op basis van de graansoort rogge. Het kenmerk van bloem is dat de buitenste schilletjes van het graan – de zemelen – uit het meel zijn gezeefd. Deze schilletjes zijn heel vezelrijk, maar worden dus uit het meel gezeefd. Hierdoor bevat bloem geen vezels. Vezels leveren echter juist een positieve bijdrage aan onze gezondheid. Zo stimuleren ze bijvoorbeeld dat de darmen lekker aan het werk blijven, waardoor de ontlasting mooi soepel verloopt. Daarom kan je, als je (te) weinig vezels binnenkrijgt, problemen krijgen met je ontlasting: deze wordt hard en is moeilijk uit te scheiden. Daarnaast zijn de zemelen een bron van vitamines en mineralen. Ook deze gaan bij het zeven van het meel (grotendeels) verloren.
Hierbij komt nog dat granen voor een groot deel uit zetmeel bestaan: een soort kralenketting van allemaal aan elkaar gekoppelde koolhydraatmoleculen. Deze zetmeel ketting wordt in ons maag-darmstelsel opgeknipt in allemaal losse stukjes (kralen) die vervolgens weer worden omgezet in glucose. Glucose is een vorm van suiker.
Shea olie, beter bekend als karitéboter, is een plantaardig vet die gewonnen wordt uit de vruchten van de Afrikaanse karitéboom. Omdat shea olie op kamertemperatuur een vaste structuur heeft, is het te vergelijken met margarine die je gebruikt bij het koken, bakken en braden. Het is dus een soort boter.
Naast deze drie ingrediënten – glucose-fructosestroop, roggebloem en shea olie – bevat ontbijtkoek nog specerijen, rijsmiddel en aroma. Deze ingrediënten zijn puur toegevoegd omdat ze de smaak, structuur en het uiterlijk van de koek ten goede komen.
Geen probleem zou je denken, maar helaas. De rijsmiddelen die voor ontbijtkoek worden gebruikt (natriumwaterstofcarbonaat en dinatriumdifosfaat), hebben beide de stof natrium als basis. Natrium is één van de bouwstenen van keukenzout. Hiervan is bekend dat, wanneer je hier te veel van binnenkrijgt, dit kan leiden tot het ontstaan van een te hoge bloeddruk. De medische term hiervoor is ‘hypertensie‘. Een chronisch te hoge bloeddruk brengt op haar beurt weer een verhoogd risico op hart- en vaatziekten met zich mee. Het is daarom oppassen geblazen met zout!
Als je alles op een rijtje zet, dan is ontbijtkoek dus vooral een bron van suiker, vet, zout en toevoegingen. Zowel een te hoge inname van suiker als zout kan onze algehele gezondheid en ons gewicht nadelig beïnvloeden. Verder levert ontbijtkoek nauwelijks vezels, vitamines en mineralen, welke juist wél een positieve bijdrage leveren aan onze gezondheid.
Omdat ontbijtkoek redelijk vetarm is in vergelijking met veel andere koeken, is het een plak ontbijtkoek wel een gezondere keuze dan wanneer je bijvoorbeeld een gevulde koek zou eten. Maar onthoud: koek is koek, en in essentie is dit (helaas) niet gezond. Wil je toch iets tussendoor eten, dan kan je er veel beter voor kiezen om een handje ongezouten noten nemen! (zie hiervoor mijn eerdere blog)