In mijn vorige blog schreef ik over cholesterol. In deze blog heb ik met name gefocust op het feit dat cholesterol vaak een hele negatieve weerklank heeft, terwijl dit eigenlijk niet helemaal terecht is. Maar, cholesterol heeft ook minder fijne kanten, bijvoorbeeld wanneer je te maken hebt met een te hoog cholesterolgehalte. Hier wil ik het in deze blog uitgebreider met jullie over hebben.
De medische term voor een verhoogd cholesterol is hypercholesterolemie. Om erachter te komen of er sprake is van een verhoogd cholesterol, moet er bloed worden geprikt. Hierbij worden verschillende waardes gemeten: de hoogte van het LDL-cholesterol, HDL-cholesterol, totaal cholesterol én de hoeveelheid triglyceriden.
Triglyceriden zijn vetdeeltjes. De vetten die wij binnenkrijgen via onze voeding zijn opgebouwd uit triglyceriden. Wanneer je iets hebt gegeten dat veel vet bevat, stijgt de hoeveelheid triglyceriden in je bloed. Doordat het lichaam triglyceriden gebruikt, onder andere om energie uit te putten, daalt de hoeveelheid triglyceriden een poosje nadat we hebben gegeten vaak weer. Een hoog triglyceridegehalte in het bloed draagt bij aan het ontstaan van slagaderverkalking. Het effect is echter wel minder groot dan dat van het LDL-cholesterol.
Een te hoog cholesterolgehalte in het bloed vormt een risicofactor voor ontwikkelen van hart- en vaatziekten, waaronder het krijgen van een hartinfarct. Om dit risico zoveel mogelijk te verkleinen, is het belangrijk dat het cholesterol onder of juist boven bepaalde waardes uit komt. Hieronder vind je een overzicht van de streefwaardes die hiervoor worden aangehouden:
Totaal cholesterol < 5,0 mmol/l
Triglyceriden < 1,7 mmol/l
HDL-cholesterol > 1,0 mmol/l
LDL-cholesterol < 3,0 mmol/l
Cholesterolratio < 4
Het totaal cholesterol is de optelsom van al het cholesterol in het bloed. De belangrijkste hiervan zijn het LDL- en HDL-cholesterol, maar er zijn meer cholesteroldeeltjes. Hierdoor kan het zijn dat de waarde van het totale cholesterol iets hoger ligt dan het getal waar je op uit komt wanneer je het LDL- en HDL-cholesterol bij elkaar optelt.
Ideaal gezien zou het totale cholesterolgehalte niet hoger dan 5 mmol/l moeten zijn. Wanneer het totale cholesterol een gehalte tussen de 5 en 8 mmol/l heeft, dan spreken we van een verhoogd cholesterolgehalte. In dit geval een verhoogd totaal cholesterolgehalte. Bij een waarde boven de 8 mmol/l is sprake van een sterk verhoogd cholesterolgehalte.
Wanneer je bekend bent met andere risicofactoren voor hart- en vaatziekten, zoals een hoge bloeddruk of diabetes, dan is de streefwaarde voor het LDL-cholesterol lager. Tot een leeftijd van 70 jaar wordt dan een waarde lager dan 1,8 mmol/l aangehouden. Vanaf een leeftijd van 70 jaar wordt gestreefd naar een waarde kleiner dan 2,6 mmol/l.
De cholesterolratio zegt iets over de verhouding tussen het LDL- en HDL-cholesterol. De ratio wordt berekent door het totale cholesterolgehalte te delen door het HDL-cholesterol. De cholesterolratio moet kleiner zijn dan 4. Wanneer de cholesterolratio hoger is, betekent dit dat er sprake is van een scheve verhouding tussen het LDL- en HDL-cholesterol: het LDL-cholesterolgehalte is verhoogd en dus het risico op hart- en vaatziekten.
Kort samengevat spreken we van hypercholesterolemie wanneer
Zoals ik in mijn vorige blog al schreef (zie ‘Cholesterol: essentieel voor onze gezondheid’) is het vooral belangrijk dat het LDL- en HDL-cholesterol met elkaar in verhouding zijn. Wanneer de onderlinge verhouding scheef is, dan brengt dit een verhoogd risico op het ontstaan van hart- en vaatziekten met zich mee. Zeker wanneer de bloedvatwanden beschadigd zijn geraakt.
Een afwijkend cholesterolgehalte kan verschillende oorzaken hebben. Hieronder licht ik een aantal van deze oorzaken kort toe.
Een te hoog cholesterolgehalte kan worden veroorzaakt door erfelijke factoren, oftewel: foutjes in het DNA. Foutjes in het DNA worden ook wel mutaties genoemd. Deze mutaties leiden tot een fors verhoogd totaal en/of LDL-cholesterol. De waarde(s) is/zijn dan vaak al op jonge leeftijd afwijkend.
Wanneer een te hoog cholesterol het gevolg is van erfelijke aanleg, dan spreken we van familiaire hypercholesterolemie (FH). Hiervan is sprake wanneer het totale cholesterol een waarde boven de 8 mmol/l heeft en/of bij LDL-cholesterol boven de 6 mmol/l. Naar schatting komt FH in Nederland bij 1 op de 200-300 mensen voor.
Een traag werkende schildklier, ook wel hypothyreoïdie genoemd, heeft een ongunstig effect op het cholesterolgehalte. Het leidt namelijk tot een stijging van zowel het totaal als LDL-cholesterolgehalte. Daarbij kan ook het triglyceridegehalte stijgen.
Bij mensen met diabetes maakt de alvleesklier geen of onvoldoende insuline aan. De problemen in de aanmaak van insuline kunnen leiden tot afwijkende cholesterolwaardes. Door een effectieve behandeling van diabetes (lees: de bloedsuikers zijn onder controle) kan ook het cholesterol verbeteren. Dit effect is groter bij mensen met diabetes type 1 dan bij mensen met type 2. Anders gezegd: mensen met diabetes type 2 blijven vaak afwijkende cholesterolwaardes houden, ondanks het feit dat hun bloedsuikergehalte onder controle is. Hierbij geldt concreet dat het LDL-cholesterol én triglyceridegehalte verhoogd zijn en het HDL-cholesterolgehalte juist verlaagd is.
Ook nier- en leverziekten beïnvloeden het cholesterolgehalte negatief.
Bepaalde medicijnen kunnen een stijging van het cholesterolgehalte teweeg brengen. Het gaat hierbij onder andere om bloeddrukverlagende middelen en plastabletten.
Roken kan een ongunstige invloed uitoefenen op het cholesterolgehalte in het bloed, met als belangrijkste effect dat het HDL-cholesterolgehalte daalt en het triglyceridegehalte stijgt. Daarbij kan roken de vorm en functie van het HDL-cholesterol veranderen. Hierbij geldt dat de beschermende eigenschappen van het HDL-cholesterol (gedeeltelijk) verloren gaan. Tot slot leidt roken tot beschadiging van de binnenkant van de bloedvaten, waardoor het proces van aderverkalking wordt versneld.
Door overgewicht, met name wanneer er sprake is van een verhoogde vetopslag op de buik, worden allerlei stofwisselingsprocessen in ons lichaam ontregeld. Dit leidt onder andere tot stijging van het LDL-cholesterolgehalte, terwijl het HDL-cholesterol juist daalt.
Wanneer je gestrest bent geeft je lichaam de stresshormonen cortisol en/of adrenaline af. Deze hormonen zorgen voor een stijging van het LDL-cholesterolgehalte.
Het is een misvatting dat het cholesterolgehalte sterk zou worden beïnvloedt door de inname van cholesterol via de voeding. Het cholesterol dat we innemen via de voeding heeft niet of slechts in beperkte mate invloed op het cholesterolgehalte in het bloed. Dit, in tegenstelling tot de inname van verzadigd vet en/of transvet. Hierover in mijn volgende blog meer.
Behalve onze voeding is ook beweging van belang. Onvoldoende bewegen werkt negatief door in de conditie van onze hart en bloedvaten. Daarbij leidt te weinig lichaamsbeweging tot stijging van het LDL- en daling van het HDL-cholesterol.
Een verhoogd cholesterolgehalte geeft in eerste instantie vaak geen klachten, maar pas wanneer de aderverkalking al in een vergevorderd stadium is en er complicaties optreden. Je kunt dan bijvoorbeeld te maken krijgen met klachten van pijn op de borst (ofwel: angina pectoris). In ernstigere gevallen krijg je een hartinfarct of beroerte. Vandaar dat we een te hoog cholesterolgehalte ook wel een ‘sluipmoordenaar’ noemen. Niet echt gezellig, maar het is wel een feit.
Een te hoog cholesterolgehalte wordt in de medische wereld hypercholesterolemie genoemd. Hypercholesterolemie kan het gevolg zijn van verschillende oorzaken. Omdat een te hoog cholesterol in eerste instantie vaak geen klachten geeft, komen mensen er vaak pas laat achter dat hun cholesterolgehalte (flink) verhoogd is. In de meeste gevallen wanneer er al sprake is van complicaties. Vandaar dat we hypercholesterolemie ook wel beschouwen als een sluipmoordenaar.
Wil je meer weten over hoe je je cholesterolgehalte kunt verbeteren? Houd dan mijn blog in de gaten! In mijn volgende blog vertel ik je namelijk meer over hoe wat je allemaal kunt doen om je cholesterol te verbeteren. Stay tuned!