Loop een willekeurige supermarkt binnen en voedingsclaims zoals ‘bron van vezels’, ‘light’, ‘suikervrij’ en ‘vetarm’ vliegen je om de oren. Maar, wat zijn voedingsclaims nu precies? En hoe zit dat: mogen fabrikanten zulke claims zomaar op hun product zetten of moet hun product dan aan bepaalde eisen voldoen? In deze blog lees je er alles over!
Laten we bij het begin beginnen, namelijk met de vraag: ‘Wat zijn voedingsclaims?’.
Volgens de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) zijn voedingsclaims ‘beweringen op etiketten en reclame die aangeven dat een product bepaalde eigenschappen heeft’. Voedingsclaims zijn altijd beweringen die iets positiefs zeggen over de samenstelling van een product. Enkele voorbeelden van voedingsclaims las je al in de inleiding, maar er zijn er nog veel meer.
Op onder andere de website van de NVWA kan je lezen dat voedingsclaims een vrijwillige vorm van voedselinformatie zijn. Dit betekent dat fabrikanten er zelf voor kunnen kiezen om een voedingsclaim op het etiket te vermelden, of te gebruiken in andere reclame-uitingen. Dit is een vrije keuze. In de praktijk blijkt dat veel fabrikanten ervoor kiezen om voedingsclaims te doen over hun product. En, geef ze eens ongelijk! Het doel van fabrikanten is immers om hun product aan ons, de consument, te verkopen. Het gebruik van voedingsclaims kan de verkoopcijfers doen stijgen. Want, zeg eens eerlijk, als je een dergelijke claim op het etiket van een product ziet staan, dan ben je toch veel sneller geneigd dit te kopen dan een vergelijkbaar product zonder voedingsclaim?
Hoewel het gebruik van voedingsclaims een vrijwillige keuze van fabrikanten is, betekent dit niet dat fabrikanten zomaar allerlei claims mogen doen. Voor alle vormen van vrijwillige voedselinformatie geldt namelijk dat de informatie nooit [a] misleidend mag zijn voor de consument, [b] tot verwarring zou kunnen leiden of [c] (mogelijk) dubbelzinnig opgevat kan worden. Daarom is het gebruik van voedingsclaims wettelijk vastgelegd in de Europese wetgeving. Dit betekent dat er precies is vastgelegd welke voedingsclaims zijn toegestaan én aan welke voorwaarden een product moet voldoen voordat een bepaalde claim gebruikt mag worden. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit ziet er in Nederland op toe dat deze wetgeving wordt nageleefd.
Hieronder vind je een overzicht van alle voedingsclaims die binnen de Europese Unie toegestaan zijn en de voorwaarde(n) die er gelden voordat een bepaalde claim gedaan mag worden.
Lage energetische waarde
Het product bevat minder dan 40 kilocalorieën (kcal) per 100 gram of 20 kcal per 100 milliliter.
Voor zoetjes geldt een limiet van 4 kcal per portie.
Verlaagde energetische waarde
Het product levert 30% minder energie (kcal).
Er moet wel vermeld worden welke eigenschap ervoor het product precies energie verlaagd maakt.
Bevat geen energie
Het product levert maximaal 4 kcal per 100 milliliter.
Voor zoetjes geldt een limiet van 0,4 kcal per portie.
Vetarm
Het product bevat maximaal 3 gram vet per 100 gram of 1,5 gram vet per 100 milliliter.
Halfvolle melk is hierop een uitzondering: dit mag maximaal 1,8 gram vet per 100 milliliter bevatten.
Vetvrij
Het vetgehalte van het product is maximaal 0,5 gram per 100 gram of 0,5 gram per 100 milliliter.
Arm aan verzadigde vetten
De hoeveelheid verzadigde vetzuren én transvetzuren in het product is samen niet groter dan 1,5 gram per 100 gram of 0,75 gram per 100 milliliter.
Maximaal 10% van de energie in het product is afkomstig uit verzadigde vetzuren en transvetzuren.
Vrij van verzadigde vetten
De hoeveelheid verzadigd vet en transvet in het product samen is niet meer dan 0,1 gram per 100 gram of 0,1 gram per 100 milliliter.
Suikerarm
Het suikergehalte van het product is maximaal 5 gram per 100 gram of 2,5 gram per 100 milliliter.
Suikervrij
Het suikergehalte van het product is maximaal 0,5 gram per 100 gram of 0,5 gram per 100 milliliter.
Zonder toegevoegde suikers
Aan het product zijn geen suikers of suikervervangers toegevoegd, zoals zoetstof.
Bij een product dat van nature suikers bevat, moet op het etiket het volgende vermeld worden: ‘Dit product bevat van nature aanwezige suikers’.
Natriumarm / zoutarm
Het product bevat maximaal 0,12 gram natrium per 100 gram of per 100 milliliter, of de omgerekende hoeveelheid zout.
Dit geldt niet voor water.
Zeer laag natrium- / zoutgehalte
Het product bevat maximaal 0,04 gram natrium, of de omgerekende hoeveelheid zout, per 100 gram of 100 milliliter.
Natriumvrij / zoutloos
Het product bevat maximaal 0,005 gram natrium (of 0,0125 gram zout) per 100 gram.
Geen natrium of zout toegevoegd
Aan het product is geen natrium of zout toegevoegd.
Het product bevat maximaal 0,12 gram natrium, of de omgerekende hoeveelheid zout, per 100 gram of 100 milliliter.
Bron van vezels
Het vezelgehalte van het product is minimaal 3 gram per 100 gram of 1,5 gram per 100 kcal.
Vezelrijk
Het vezelgehalte van het product is minimaal 6 gram per 100 gram of 3 gram per 100 kcal.
Bron van eiwitten
Minimaal 12% van de energie die het product levert is afkomstig van eiwitten.
Eiwitrijk
Minimaal 20% van de energie die het product levert is afkomstig van eiwitten.
Bron van … [naam van de vitamine(s) of minera(a)l(en)]
Het product bevat een minimale hoeveelheid van vitamine(s) en/of minera(a)l(en), zoals vastgelegd in Europese regelgeving.
Rijk aan … [naam van de vitamine(s) of minera(a)l(en)]
Het product bevat ten minste tweemaal de hoeveelheid van de onder ‘bron van vitamine(s) of minera(a)l(en)’ bedoelde hoeveelheid.
Bevat … [naam van de stof]
Het product bevat een bepaalde stof die een gunstig effect heeft.
Voor vitamines en mineralen moet het minimaal ‘een bron van …’ zijn.
Verhoogd gehalte aan … [naam van de stof]
Het product bevat minimaal een aanzienlijke hoeveelheid, zoals vastgelegd in Europese regelgeving.
Én het gehalte is minimaal 30% hoger dan dat van een vergelijkbaar product. Dit geldt niet voor vitamines en mineralen.
Verlaagd gehalte aan … [naam van de stof]
Het gehalte van … in het product is minimaal 30% lager dan dat van een vergelijkbaar product.
Uitzonderingen zijn vitamines en mineralen, waarvoor een verschil van ten minste 10% ten opzichte van de standaardhoeveelheden die vastgelegd zijn in Europese regelgeving geldt. Voor natrium of zout is een verschil van 25% aanvaardbaar.
Light of lite
Voor light geldt hetzelfde als voor de claim ‘verlaagd’. Het product is light als het gehalte van een bepaald ingrediënt in het product minimaal 30% lager is dan dat van een vergelijkbaar product.
Op het product moet staan op welk aspect de claim ‘light’ van toepassing is. Vaak geldt dit voor energie (kcal), vet of suikers.
Van nature / natuurlijk
Als het product van nature aan sommige voedingsclaims voldoet dan mag de term ‘van nature’ of ‘natuurlijk’ gebruikt worden.
De claim ‘Melk is van nature rijk aan calcium’ is hier een voorbeeld van.
Bron van omega-3-vetzuren
Het gehalte aan omega-3-vetzuren is minimaal 0,3 gram alfa-linoleenzuur (ALA) of 40 milligram eicosapentaeenzuur (EPA) en docosahexaeenzuur per 100 gram of 100 kcal.
Rijk aan omega-3-vetzuren
Het gehalte aan omega-3-vetzuren is minimaal 0,6 gram alfa-linoleenzuur (ALA) of 80 milligram eicosapentaeenzuur (EPA) en docosahexaeenzuur per 100 gram of 100 kcal.
Rijk aan enkelvoudig onverzadigde vetten
Minimaal 45% van de in het product aanwezige vetzuren betreft enkelvoudig onverzadigde vetten.
De enkelvoudige onverzadigde vetten leveren meer dan 20% van de energie van het product.
Rijk aan meervoudig onverzadigde vetten
Minimaal 45% van de in het product aanwezige vetzuren betreft meervoudig onverzadigde vetten.
De meervoudig onverzadigde vetten leveren meer dan 20% van de energie van het product.
Rijk aan onverzadigde vetten
Minimaal 70% van de aanwezige vetzuren betreffen onverzadigde vetten.
De onverzadigde vetten leveren meer dan 20% van de energie van het product.
Als er op het etiket van een bepaald product een voedingsclaim staat, hoeft dit niet altijd te betekenen dat het om een gezond product gaat. Zo kan op het etiket van een naturel ontbijtkoek de claim ‘zonder toegevoegde suikers’ staan. Toch maakt dit ontbijtkoek nog geen gezonde keuze, omdat het verder vooral een bron van energie in de vorm van (verzadigd) vet en zout is. Verder bevat de ontbijtkoek nauwelijks tot geen vitamines, mineralen en vezels.
Tot slot moeten we niet vergeten dat in de grondstoffen die gebruikt zijn tijdens de bereiding van de ontbijtkoek, zoals tarwebloem, van nature al de nodige suikers aanwezig zijn. Als het goed is wordt dit ook op het etiket vermeld. Naast de claim ‘zonder toegevoegde suikers’ zou je daarom ook de claim ‘dit product bevat van nature aanwezige suikers’ op het etiket terug moeten vinden. Dus zonder de toevoeging van (extra) suiker door de fabrikant, bevat de ontbijtkoek al de nodige suikers.
Het is en blijft daarom belangrijk dat je zelf kritisch bent op wat je in je mandje stopt. Ook, of misschien juist, wanneer er op het etiket een voedingsclaim wordt gedaan. Laat je hier niet door misleiden!